هوش مصنوعی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

بسیاری از مردم زمانی که با عبارت هوش مصنوعی روبرو می‌شوند، اولین چیزی که در ذهن خود متصور می‌شوند، یک ربات انسان‌نما است و این تصور به دلیل صدها فیلم و سریال هالیوودی و رمان‌های علمی- تخیلی است که در دهه‌های اخیر در این مورد ساخته شده است و ماشین‌ها و ربات‌هایی را به نمایش می‌گذارد که به صورت هوشمندانه به خرابکاری در سطح زمین می‌پردازند و خبر بد یا خوب، اینکه هیچ چیزی در این فیلم‌ها و رمان‌ها، دور از ذهن نیست. تیم منظومه در این مقاله به معرفی هوش مصنوعی و اهمیت آن در زندگی امروز، پرداخته است.

هوش مصنوعی چیست؟  

در دنیای کامپیوتر، هوش مصنوعی که گاهی با عنوان هوش ماشینی نیز از آن یاد می‌شود، به پیاده‌‌سازی هوش انسان در ماشین‌ها گفته می‌شود. به عبارتی دیگر، هوش مصنوعی به علمی گفته می‌شود که مغز انسان را به گونه‌‎ای در ماشین‌ها شبیه سازی کنیم که بتوانند مانند انسان فکر کنند، یاد بگیرند و آموزش دهند و واکنش‌ها و حرکات آنها را تقلید نمایند.

هوش مصنوعی می‌تواند به هر گونه ماشین یا سیستمی که بتواند رفتار خود را مطابق با مغز انسان تنظیم نماید و تکنیک‌های حل مساله را بیاموزد و آنها را به کار ببندد، گفته می‌شود. ایده آل‌ترین خصوصیت هوش مصنوعی، توانایی آن برای عقلانی سازی کارها و انتخاب بهترین راه حل‌ها که برای رسیدن به اهداف تعیین شده، شانس بیشتری دارند، می‌باشد.

هوش مصنوعی مبتنی بر این اصل است که می‌توان هوش انسان را به گونه‌ای تعریف نمود که یک سیستم یا یک ماشین بتواند از آن تقلید نماید و وظایف آن را بدون هیچ عیب و نقصی انجام دهد و خصوصیات مغز انسان که مهم‌ترین آنها عبارتند از: یادگیری، استدلال و ادراک را بیاموزد و آنها را پیاده سازی نماید.

در سال‌های گذشته، معیارهایی برای هوش مصنوعی تعریف می‌شدند که این فاکتورها، با پیشرفت روزافزون تکنولوژی و سرعت بالای پیشروی آن، منسوخ شده اند، به عنوان مثال، ماشین‌هایی که عملگرهای پایه‌ای ریاضی را انجام می‌دهند و یا سیستم‌های تبدیل صوت به نوشتار مروزه به عنوان هوش مصنوعی تلقی نمی‌شوند زیرا این توانایی‌ها، جزو کاربردهای یک رایانه معمولی، امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به طور کلی، مساله‌ای که بسیار روشن و واضح است، این است که الگوریتم‌های هوش مصنوعی به سرعت در حال پیشرفت و رشد هستند تا بتواند در بسیاری از صنایع و علوم، مورد استفاده قرار گیرد. صنایع دفاعی، علوم کامپیوتر و دیتا،

روانشناسی و پزشکی و بسیاری از نیازمندی‌های دیگر انسان‌ها، امروز و در آینده به کمک هوش مصنوعی مرتفع می‌شوند.

کاربردهای هوش مصنوعی

کاربردهای هوش مصنوعی در این روزها، بی پایان هستند و هیچ انتهایی برای آن نمی‌توان متصور شد.  هوش مصنوعی (Artificial intelleigence) که به اختصار به آن AI نیز گفته می‌شود، در دنیای امروز، در بخش‌ها و صنایع مختلف به صورت‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. صنایع پزشکی و درمانی برای تعیین مقدار دوز مورد نیاز، مراقبت‌های متفاوت از بیماران و حتی پزشکی از راه دور(Telemedicine) و عملیات اورژانسی در اتاق‌های آی سی یو و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثالی دیگر، می‌توان به سیستم‌های اتوماتیک رانندگی و خلبانی اشاره نمود. اتومبیل‌هایی که بدون راننده و بدون دخالت انسان، می‌توانند مسیرها را بدون هیچ عیب و نقصی طی کنند و یا حتی سیستم موتورهای جستجوگری مانند گوگل که به کمک هوش مصنوعی می‌توانند بهترین نتایج و مرتبط‌ترین اطلاعات را در اختیار شما قرار دهند. البته باید یادآور شویم که هر یک از این کاربردها، سیستم هوش مصنوعی متفاوتی با توانایی‌های متفاوت و آنالیز دیتاهای متفاوت را نیاز دارد، از همین رو، هوش مصنوعی به اقیانوسی از سیستم‌ها و تکنولوژی‌های جدید تبدیل شده است.

یکی دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مالی و تجاری است. به طوری که از AI در سیستم‌های بانکی و مالی به صورت گسترده استفاده می‌شود. برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی برای تسهیل مسائل عرضه، تقاضا و قیمت گذاری اوراق بهادار در سیستم‌های بانکی و بورس می‌توانند بسیار کمک کننده باشند و شکل سنتی این صنعت را به روالی مدرن و هوشمند تبدیل نمایند که از این طریق، می‌توان از بسیاری از کلاهبرداری‌ها و اختلاس‌های مالی جلوگیری نمود.

هوش مصنوعی به چند دسته تقسیم می‌شود؟

هوش مصنوعی می‌تواند به دو دسته جداگانه تقسیم بندی شود.

الف) هوش‌های مصنوعی ضعیف (Artificial Narrow Intelligence)

 ب) هوش‌های مصنوعی قدرتمند و رده بالا (Artificial General Intelligence)

هوش مصنوعی ضعیف که به صورت اختصاری با نام ANI شناخته می‌شود، به سیستم‌هایی گفته می‌شود که برای انجام یک کار خاص طراحی شده اند. مانند بازی‌های کامپیوتری از جمله شطرنج که سیستم به صورت هوشمند به رقابت در یک حوزه خاص با انسان و یا یک سیستم دیگر می‌پردازد و همچنین دستیاران شخصی که در یک کار خاص به انسان‌ها، خدمات رسانی می‌کنند مثلا سیستم آنالیز سایت و دیتایی که شرکت آمازون، با نام الکسا ارائه داده است و امروزه مرجع بسیاری از وبسایت‌ها برای بهبود سئو و رنکینگ در جهان و کشور خود به شمار می‌رود. در سیستم‌های هوش مصنوعی ضعیف، یک سوال خاص از سیستم پرسیده می‌شود و سیستم، با توجه به آموخته‌های خود، پاسخی روشن و صحیح به آن می‌دهد.

اما هوش مصنوعی قدرتمند یا AGI به سیستم‌هایی گفته می‌شود که وظایفی شبیه به وظایف انسان دارند. این سیستم‌ها، به مراتب پیچیده تر از سیستم‌های ضعیف هستند و به صورت سازماندهی شده، کار می‌کنند. به طوری که می‌توانند مانند انسان در موقعیت‌های مختلف فکر کنند و تصمیم گیری‌های متفاوتی داشته باشند که نمونه بارز آنها در اتومبیل‌های بدون راننده و پزشکی روباتیک است که با توجه به شرایط جاده و یا بیمار، می‌توانند تصمیم‌های متفاوتی بگیرند و آنها را اجرا نمایند.

سخن آخر:

هوش مصنوعی از ابتدای پیدایش و کار خود، به صورت عمده مورد توجه دانشمندان و حتی افکار عمومی قرار گرفت. یکی از نگرانی‌های مهم و اصلی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی در صنایع مختلف و علی الخصوص در صنایع دفاعی، این است که ماشین‌ها، آنقدر قدرتمند شوند که به صورت خود آموز به توسعه خود بپردازند، از انسان‌ها پیشی گرفته و قدرت‌های کره زمین را در دست بگیرند، به عبارتی، ورق برگردد و این ماشین‌ها باشند که از انسان‌ها به صورت برده‌هایی زیر دست استفاده نمایند. همچنین باید توجه داشت که ماشین‌ها، قابلیت هک کردن اطلاعات شخصی انسان‌ها را دارند که می‌توانند از این اطلاعات به عنوان یک اسلحه بر علیه خود انسان‌ها استفاده نمایند و سوالی که در این بین، ذهن بسیاری از دانمشندان را به خود مشغول کرده است، این است که آیا در آن زمان باید برای روبات‌ها، حقوقی انسانی قائل شد یا خیر؟

به هر حال، چالش‌های بسیار زیادی در استفاده از هوش مصنوعی در دنیای امروز وجود دارد، به عنوان مثال اتومبیل‌های خودران (بدون راننده) به گونه‌ای طراحی می‌شوند که در هنگام تصادف و یا خطر، کمترین میزان خسارت را تخمین زده و به تناسب آن، واکنش نشان می‌دهند، حال سوال اصلی اینجاست که در هنگام برخورد با یک انسان و یک مانع دیگر، کدام‌یک را به عنوان ریسک کمتر انتخاب کرده و واکنش آن در برابر این انتخاب چه خواهد بود؟

یکی دیگر از چالش‌های بحث برانگیز در بکار گیری سیستم‌های هوشمند در زندگی روزمره، چگونگی تاثیر آنها بر نیروی کار انسانی و کاربرد مهارت‌های انسانی است. در دنیایی که بسیاری از مشاغل و صنایع به دنبال اتوماسیون و استفاده از ماشین‌های اتوماتیک برای انجام کارهای خود هستند، نیروهای انسانی روز به روز با مشکلات جدی‌ای مانند بیکاری روبرو می‌شوند که این موضوع رفته رفته باعث تاثیراتی بر سیاست، اقتصاد، خانواده و فرهنگ اجتماعی می‌گردد که با وجود این چالش‌ها، علم استفاده از سیستم های هوشمند، روز به روز در حال پیشرفت است و دانشمندان در تلاش هستند تا بتوانند موانع پیش روی این علم را مرتفع نمایند.